XOAN RỪNG (Brucea javanica) – TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU & TIỀM NĂNG

Tên thường gọi: Xoan rừng, Khổ luyện tử, Sầu đâu rừng, Mã tiền lông
Tên khoa học: Brucea javanica (L.) Merr. (họ Thanh thất – Simaroubaceae)
Phân bố & dân dã: Cây bụi hoặc gỗ nhỏ cao 2–5 m, có nguồn gốc từ châu Á nhiệt đới, mọc tự nhiên ở các vùng rừng thứ sinh tại Việt Nam, Lào, Campuchia, Trung Quốc. Trong y học cổ truyền, hạt và vỏ thân xoan rừng được dùng để trị kiết lỵ, sốt rét, viêm gan, ung nhọt và hỗ trợ điều trị ung thư.

---

NGHIÊN CỨU MỚI VÀ PHÁT HIỆN LIÊN QUAN (2025)

• Thành phần hoạt chất: Quả và hạt chứa nhiều quassinoid (bruceine A, B, D, E, F; bruceantinol, bruceoside), cùng alkaloid, lignan, flavonoid và dầu béo. Các hoạt chất này có vị rất đắng, đặc trưng cho nhóm Simaroubaceae.

• Chống ung thư mạnh: Quassinoid (đặc biệt là bruceine D) gây ức chế tăng sinh, gây apoptosis và ngăn hình thành mạch máu nuôi khối u. Các thử nghiệm in vitro và in vivo (2024–2025) cho thấy hiệu quả rõ trên tế bào ung thư phổi, gan, đại tràng và tụy.

• Kháng viêm – chống oxy hóa: Chiết xuất ethanol hạt xoan rừng ức chế NF-κB, COX-2 và TNF-α, giảm stress oxy hóa và tổn thương gan.

• Kháng ký sinh trùng & kháng virus: Dịch chiết methanol ức chế Plasmodium falciparum (sốt rét) và virus viêm gan B.

• Bảo vệ gan: Bruceoside và bruceantinol làm giảm men gan ALT, AST, hỗ trợ tế bào gan tái tạo, bảo vệ khỏi độc tính do rượu và thuốc.

• Ức chế vi khuẩn đường ruột: Hỗ trợ điều trị lỵ trực khuẩn, tiêu chảy mạn và viêm ruột.

---

SỬ DỤNG TRUYỀN THỐNG

• Hạt: Sao vàng tán bột hoặc ngâm rượu dùng trị kiết lỵ, tiêu chảy, sốt rét, viêm gan, đau bụng, sán ruột.

• Vỏ thân: Sắc uống trị sốt cao, đau khớp, viêm gan, mụn nhọt.

• Ngoài da: Dầu hạt (Brucea oil) được dùng trong y học hiện đại Trung Quốc bôi trị ung thư da, ung thư cổ tử cung, viêm da và trĩ.

---

CÔNG DỤNG & HOẠT TÍNH ĐÃ XÁC NHẬN

• Chống ung thư: Quassinoid ức chế tế bào ung thư và hình thành mạch máu khối u.

• Bảo vệ gan – kháng viêm: Giảm men gan, ngăn stress oxy hóa.

• Kháng ký sinh trùng – chống sốt rét: Hiệu quả trên Plasmodium falciparum.

• Kháng khuẩn – trị lỵ: Ức chế vi khuẩn đường ruột gây tiêu chảy.

• Chống oxy hóa – bảo vệ tế bào: Ngăn lão hóa sớm, bảo vệ gan thận.

---

HẠN CHẾ VÀ NHỮNG ĐIỀU CHƯA RÕ

• Hạt xoan rừng có độc tính nhẹ nếu dùng quá liều (gây buồn nôn, nôn, tiêu chảy, mệt mỏi).

• Không dùng cho phụ nữ mang thai hoặc người suy gan thận nặng.

• Cần chuẩn hóa liều và dạng bào chế an toàn cho người sử dụng.

• Thiếu dữ liệu lâm sàng dài hạn trên người về tác dụng chống ung thư.

---

TIỀM NĂNG VÀ KHUYẾN NGHỊ

• Là dược liệu quý trong nhóm “chống ung thư – bảo vệ gan – chống ký sinh trùng.”

• Có thể phát triển thành chế phẩm hỗ trợ điều trị ung thư, viêm gan, ký sinh trùng đường ruột hoặc viên nang trích dầu Brucea chuẩn hóa.

• Đề xuất kết hợp Xoan rừng – Cà gai leo – Khúng khéng – Nghệ vàng trong nhóm “thảo mộc bảo vệ gan – hỗ trợ ung thư gan.”

• Cần nghiên cứu công nghệ chiết tách quassinoid an toàn và định chuẩn hàm lượng bruceine D.

---

KẾT LUẬN TẠM THỜI

Xoan rừng (Brucea javanica) là dược liệu đắng nhưng quý, chứa nhóm hoạt chất quassinoid mạnh với tác dụng chống ung thư, bảo vệ gan, kháng viêm và trị ký sinh trùng. Các nghiên cứu hiện đại (2024–2025) đã khẳng định tiềm năng lớn của Xoan rừng trong điều trị ung thư gan và đại tràng. Đây là nguồn nguyên liệu tự nhiên chiến lược để phát triển các sản phẩm hỗ trợ gan và điều hòa miễn dịch.

---

TÀI LIỆU THAM KHẢO

• Nguyen T.H. et al. (2025). Anticancer and hepatoprotective effects of Brucea javanica seed extract. J Ethnopharmacol.

• Li J. et al. (2025). Bruceine D induces apoptosis and inhibits angiogenesis in hepatocellular carcinoma cells. Biomed Pharmacother.

• Chen Y. et al. (2024). Antiplasmodial and anti-inflammatory properties of Brucea javanica extract. Front Pharmacol.

• Singh R. et al. (2024). Phytochemical analysis and antimicrobial activity of Brucea javanica seeds. Nat Prod Res.

• Review: Brucea javanica (L.) Merr.: phytochemistry, pharmacology, and therapeutic prospects. (2023).