Tên thường gọi: Xoan rừng, Khổ luyện tử rừng, Sầu đâu rừng
Tên khoa học: Brucea javanica (L.) Merr. (họ Thanh thất – Simaroubaceae)
Phân bố & dân dã: Cây bụi hoặc cây gỗ nhỏ cao 2–5 m, mọc tự nhiên ở rừng thứ sinh, ven rừng, đồi núi thấp tại Việt Nam, Lào, Campuchia, Trung Quốc và Đông Nam Á. Trong dân gian, hạt và vỏ thân Xoan rừng được dùng để trị kiết lỵ, tiêu chảy, sốt rét, viêm gan, mụn nhọt và hỗ trợ điều trị ung thư.

---

NGHIÊN CỨU MỚI VÀ PHÁT HIỆN LIÊN QUAN (2025)

• Thành phần hoạt chất: Brucea javanica chứa nhóm hoạt chất đặc trưng quassinoid như bruceine A, B, D, E, F; bruceoside, bruceantinol, cùng alkaloid, lignan, flavonoid và dầu béo. Đây là nhóm chất có vị rất đắng và hoạt tính sinh học mạnh.

• Chống ung thư nổi bật: Nghiên cứu 2024–2025 cho thấy bruceine D gây ức chế tăng sinh, cảm ứng apoptosis (tự chết tế bào) và ức chế hình thành mạch máu khối u trên các dòng tế bào ung thư gan, phổi, đại tràng và tụy.

• Kháng viêm – chống oxy hóa: Chiết xuất hạt và vỏ thân ức chế NF-κB, COX-2, TNF-α, làm giảm phản ứng viêm và stress oxy hóa.

• Bảo vệ gan: Các quassinoid giúp giảm men gan ALT, AST, cải thiện tổn thương tế bào gan trong mô hình gây độc gan bằng rượu và hóa chất.

• Kháng ký sinh trùng – sốt rét: Dịch chiết B. javanica thể hiện tác dụng ức chế Plasmodium falciparum và một số ký sinh trùng đường ruột.

• Kháng virus: Một số nghiên cứu ghi nhận khả năng ức chế virus viêm gan B và virus đường tiêu hóa trong mô hình in vitro.

---

SỬ DỤNG TRUYỀN THỐNG

• Hạt: Sao vàng hoặc tán bột sắc uống trị kiết lỵ, tiêu chảy kéo dài, đau bụng, sốt rét.

• Vỏ thân: Sắc uống trị viêm gan, sốt cao, đau khớp, mụn nhọt.

• Ngoài da: Dầu hạt (Brucea oil) được dùng bôi ngoài trị ung thư da, viêm loét, trĩ trong y học cổ truyền Trung Quốc.

---

CÔNG DỤNG & HOẠT TÍNH ĐÃ XÁC NHẬN

• Chống ung thư: Ức chế tăng sinh và nuôi dưỡng tế bào ung thư.

• Bảo vệ gan – chống viêm: Giảm men gan, hạn chế tổn thương gan.

• Kháng ký sinh trùng – trị lỵ: Hiệu quả trên vi khuẩn và ký sinh trùng đường ruột.

• Kháng virus – chống oxy hóa: Bảo vệ tế bào, nâng cao miễn dịch.

---

HẠN CHẾ VÀ NHỮNG ĐIỀU CHƯA RÕ

• Hạt Xoan rừng có độc tính nếu dùng liều cao, có thể gây buồn nôn, nôn, tiêu chảy.

• Không dùng cho phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ, người suy gan thận nặng.

• Chưa có nhiều nghiên cứu lâm sàng trên người.

• Cần chuẩn hóa liều dùng và dạng bào chế an toàn.

---

TIỀM NĂNG VÀ KHUYẾN NGHỊ

• Là dược liệu rất giá trị trong nhóm hỗ trợ điều trị ung thư – viêm gan – ký sinh trùng.

• Có thể phát triển viên nang, cao lỏng, hoặc dầu Brucea chuẩn hóa dùng trong hỗ trợ điều trị.

• Phù hợp phối hợp với Cà gai leo – Khúng khéng – Nghệ vàng trong các công thức bảo vệ gan, hỗ trợ ung thư gan.

• Cần tiếp tục nghiên cứu quassinoid chủ đạo (đặc biệt bruceine D) để ứng dụng an toàn.

---

KẾT LUẬN TẠM THỜI

Xoan rừng (Brucea javanica) là cây thuốc đắng nhưng rất quý, nổi bật với hoạt tính chống ung thư, bảo vệ gan, kháng viêm và trị ký sinh trùng. Các nghiên cứu hiện đại (2024–2025) đã củng cố giá trị khoa học của loài cây này, cho thấy tiềm năng lớn trong phát triển dược liệu hỗ trợ gan và ung thư nếu được nghiên cứu và chuẩn hóa bài bản.

---

TÀI LIỆU THAM KHẢO

• Nguyen T.H. et al. (2025). Anticancer and hepatoprotective effects of Brucea javanica seed extract. J Ethnopharmacol.

• Li J. et al. (2025). Bruceine D induces apoptosis and inhibits angiogenesis in cancer cells. Biomed Pharmacother.

• Chen Y. et al. (2024). Antiplasmodial and anti-inflammatory activities of Brucea javanica. Front Pharmacol.

• Singh R. et al. (2024). Phytochemical constituents and pharmacological properties of Brucea javanica. Nat Prod Res.

• Review: Brucea javanica (L.) Merr.: ethnomedicine, phytochemistry and therapeutic prospects. (2023).