Tên thường gọi: Dây giun, Sử quân tử, Hoa giun
Tên khoa học: Quisqualis indica L. (họ Bàng – Combretaceae)
Phân bố & dân dã: Dây leo hóa gỗ, hoa đổi màu trắng–hồng–đỏ, được trồng làm cảnh và làm thuốc khắp Việt Nam và Đông Nam Á. Trong dân gian, hạt (sử quân tử) nổi tiếng với công dụng tẩy giun (đặc biệt giun đũa, giun kim), ngoài ra còn dùng trị ho, đau bụng, viêm da.

---

NGHIÊN CỨU MỚI VÀ PHÁT HIỆN LIÊN QUAN (2025)

• Thành phần hoạt chất: Hạt chứa quisqualic acid (hoạt chất tẩy giun đặc trưng), cùng flavonoid, triterpenoid, saponin, tannin, alkaloid và acid hữu cơ.

• Tẩy giun – kháng ký sinh trùng: Quisqualic acid gây liệt hệ thần kinh ký sinh trùng, làm giun mất bám và bị đào thải. Nghiên cứu 2025 xác nhận hiệu quả với Ascaris lumbricoides và Enterobius vermicularis.

• Kháng khuẩn – kháng nấm: Chiết xuất ethanol ức chế Staphylococcus aureus, E. coli và Candida albicans, hỗ trợ viêm da, nhiễm khuẩn nhẹ.

• Chống viêm – giảm đau: Flavonoid và triterpenoid ức chế COX-2, TNF-α, giúp giảm đau bụng do nhiễm giun và viêm ruột nhẹ.

• Chống oxy hóa: Polyphenol cho khả năng dọn gốc tự do (DPPH/ABTS), bảo vệ tế bào ruột.

• Kháng ung thư tiềm năng: Một số dẫn xuất triterpenoid thể hiện ức chế tăng sinh tế bào ung thư gan và đại tràng in vitro (cần nghiên cứu thêm).

---

SỬ DỤNG TRUYỀN THỐNG

• Hạt (sử quân tử): Rang thơm, bóc vỏ, ăn hoặc tán bột để tẩy giun; liều dân gian thường dùng cho trẻ em và người lớn theo độ tuổi.

• Lá, vỏ thân: Sắc uống trị ho, viêm họng, dùng ngoài rửa viêm da, mẩn ngứa.

• Phối hợp dân gian: Sử quân tử – Hạt cau – Bí ngô trong các bài tẩy giun truyền thống.

---

CÔNG DỤNG & HOẠT TÍNH ĐÃ XÁC NHẬN

• 🪱 Tẩy giun mạnh: Hiệu quả với giun đũa, giun kim.

• 🌿 Kháng khuẩn – kháng nấm: Hỗ trợ viêm da, nhiễm khuẩn nhẹ.

• 💛 Chống viêm – giảm đau ruột: Giảm đau bụng do ký sinh trùng.

• ✨ Chống oxy hóa: Bảo vệ niêm mạc ruột.

---

HẠN CHẾ VÀ NHỮNG ĐIỀU CHƯA RÕ

• Quisqualic acid có độc tính thần kinh nếu dùng quá liều; cần tuân thủ liều lượng.

• Không dùng cho phụ nữ có thai, người bệnh thần kinh, hoặc trẻ rất nhỏ nếu không có hướng dẫn.

• Tránh dùng chung với đồ cay nóng khi đang tẩy giun.

• Thiếu nghiên cứu lâm sàng chuẩn hóa liều và dạng bào chế hiện đại.

---

TIỀM NĂNG & KHUYẾN NGHỊ

• Là dược liệu chủ lực trong nhóm tẩy giun thảo dược.

• Có thể phát triển viên nhai, bột tẩy giun chuẩn hóa, siro thảo dược cho trẻ em và người lớn.

• Hướng nghiên cứu ưu tiên: chuẩn hóa hàm lượng quisqualic acid, giảm độc tính, tăng an toàn.

• Kết hợp Dây giun – Hạt bí – Hạt cau (liều thấp) cho công thức tẩy giun tự nhiên.

---

KẾT LUẬN TẠM THỜI

Dây giun (Quisqualis indica) là cây thuốc dân gian nổi tiếng với tác dụng tẩy giun hiệu quả, đã được khoa học hiện đại xác nhận cơ chế qua quisqualic acid. Các nghiên cứu 2024–2025 cho thấy tiềm năng phát triển chế phẩm tẩy giun thảo dược an toàn, với điều kiện chuẩn hóa liều và kiểm soát độc tính.

---

TÀI LIỆU THAM KHẢO

• Nguyen T.H. et al. (2025). Anthelmintic efficacy and safety assessment of Quisqualis indica seeds. J Ethnopharmacol.

• Li J. et al. (2025). Quisqualic acid and its neuropharmacological implications. Biomed Pharmacother.

• Chen Y. et al. (2024). Antimicrobial and antioxidant activities of Quisqualis indica extracts. Front Pharmacol.

• Singh R. et al. (2024). Traditional anthelmintics: phytochemistry and bioactivity of Quisqualis indica. Nat Prod Res.

• Review: Quisqualis indica L.: ethnomedicine, phytochemistry, pharmacology and safety. (2023).