Cải đồng (Youngia japonica (L.) DC.) là loài cây thảo mọc hoang rất phổ biến ở ruộng nương, đồng cỏ, bãi đất trống.
Trong y học dân gian, Cải đồng được dùng để thanh nhiệt – giải độc – lợi tiểu – tiêu viêm, hỗ trợ các chứng nóng gan, mụn nhọt, tiểu buốt, cao huyết áp, tiểu đường nhẹ, và chữa cảm sốt, viêm họng.

Nghiên cứu hiện đại cho thấy Cải đồng chứa các hoạt chất như flavonoid, lactone, acid phenolic, sesquiterpen, có tác dụng hạ đường huyết, chống viêm, hạ huyết áp, bảo vệ gan, kháng oxy hóa.

Tên gọi khác

Rau dừa cạn, Rau cải đất, Rau đắng đất (một số địa phương gọi nhầm)
Tiếng Anh: Japanese hawkweed
Tiếng Trung: 苦苣苔 (Kǔ jù tái)
Dược liệu: Herba Youngiae

Tên khoa học

Youngia japonica (L.) DC.

Họ: Asteraceae (Họ Cúc)

Theo Plants of the World Online (POWO).

Mô tả thực vật

Cây thân thảo, cao 15–40 cm.
Thân mảnh, phân nhánh ít, có nhựa trắng.
Lá mọc so le, hình mác – thuôn dài, mép răng cưa hoặc chia thùy nông.
Hoa thuộc dạng họ Cúc: đầu hoa nhỏ màu vàng tươi, mọc thành chùm.
Quả nhỏ, có mào lông giúp phát tán theo gió.

Mùa sinh trưởng: Quanh năm, nhiều nhất mùa xuân – đầu hè.

Phân bố – Sinh thái

Nguồn gốc

Đông Á (Nhật Bản, Trung Quốc, Triều Tiên).

Phân bố tại Việt Nam

Rất phổ biến: Hà Giang → Cà Mau.
Mọc ở ruộng bỏ hoang, ven đường, bãi trống, đất ẩm – thoát nước.

Sinh thái học

Ưa sáng, chịu bóng nhẹ.
Sinh trưởng nhanh, tái sinh từ hạt mạnh.
Thích nghi cả đất pha cát, đất thịt, đất phù sa.

Bộ phận dùng – Thu hái – Sơ chế

Bộ phận dùng

Toàn cây trên mặt đất (Herba Youngiae)

Thu hái

Thu lúc cây đang ra hoa (hoạt chất cao nhất).

Sơ chế

Rửa sạch → phơi râm
Hoặc dùng tươi nấu nước, giã đắp.

Thành phần hóa học

Các nhóm hoạt chất đã được ghi nhận:

1. Flavonoid

Quercetin
Luteolin
Apigenin
→ Chống oxy hóa – giảm viêm – bảo vệ gan.

2. Sesquiterpene lactone

Lactucin
Lactucopicrin
→ Giảm đau – an thần nhẹ – hạ huyết áp.

3. Phenolic acids

Caffeic acid
Chlorogenic acid
→ Kháng khuẩn – chống viêm.

4. Polysaccharide

→ Tăng miễn dịch nhẹ.

Tác dụng dược lý (nghiên cứu hiện đại)

✅ Hạ đường huyết – chống tiểu đường nhẹ

Giảm glucose máu, tăng nhạy insulin (thí nghiệm trên động vật).

✅ Hạ huyết áp nhẹ

Nhờ sesquiterpene lactone giúp giãn mạch.

✅ Thanh nhiệt – giải độc gan

Flavonoid tăng hoạt tính men chống oxy hóa.

✅ Chống viêm – kháng khuẩn

Hữu ích trong viêm họng, viêm dạ dày nhẹ, viêm da.

✅ Lợi tiểu – tiêu phù

Hỗ trợ tiểu buốt – nước tiểu đỏ, phù nhẹ.

✅ Giảm đau – giảm căng thẳng nhẹ

Lactucin có tác dụng an thần tương tự rau diếp xoăn.

Công dụng – Cách dùng trong y học cổ truyền

Tính vị – quy kinh

Vị đắng, hơi ngọt
Tính mát
Quy kinh: can – tỳ – vị – thận

Công năng

Thanh nhiệt, giải độc
Tiêu viêm
Lợi tiểu
Giảm huyết áp
Hỗ trợ hạ đường huyết

Chủ trị

Nóng gan, mụn nhọt
Tiểu buốt, tiểu ít, phù nhẹ
Cao huyết áp nhẹ
Tiểu đường giai đoạn sớm
Viêm họng – cảm sốt
Viêm dạ dày nhẹ
Đau đầu – mệt mỏi do nhiệt

Liều dùng

20–40 g tươi hoặc 10–20 g khô/ngày, sắc uống
Giã đắp: trị nhọt – viêm da

Một số bài thuốc dân gian

1. Nóng gan – mụn nhọt

Cải đồng 20 g; Rau má 15 g; Cam thảo đất 10 g → Sắc uống ngày 1 lần.

2. Hạ huyết áp nhẹ

Cải đồng 20 g; Hoa hòe 12 g; Cúc tần 10 g → Uống 1 thang/ngày.

3. Tiểu đường nhẹ – đường huyết cao sau ăn

Cải đồng 15 g; Dây thìa canh 10 g; Khổ qua 10 g → Sắc uống buổi sáng.

4. Tiểu buốt – viêm đường tiểu nhẹ

Cải đồng 20 g; Mã đề 12 g; Râu ngô 12 g → Sắc uống.

5. Nhọt – viêm da

Giã cây tươi với muối → đắp tại chỗ.

An toàn và lưu ý

Cải đồng lành tính, có thể dùng dài ngày.
Không dùng cho người:
- Đang tiêu chảy (vì cây lợi tiểu – mát)
- Tỳ vị hư lạnh, hay đau bụng lạnh
Phụ nữ có thai dùng liều thấp, theo dõi phản ứng.
Không nên dùng quá 40–50 g tươi/ngày (gây lạnh bụng).

Cách trồng và chăm sóc

Rất dễ trồng, mọc từ hạt tự nhiên.
Ưa sáng, đất ẩm thoát nước.
Thu hoạch sau 40–60 ngày trồng.

Hiện trạng bảo tồn

Cây mọc hoang rất phổ biến, không nằm trong nhóm nguy cấp.

Tài liệu tham khảo

Viện Dược liệu (2004). Cây thuốc và động vật làm thuốc Việt Nam.
Đỗ Tất Lợi (2004). Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam.
POWO – Youngia japonica (L.) DC.
Journal of Ethnopharmacology – Anti-inflammatory effects of Youngia japonica.
Journal of Diabetes Research – Hypoglycemic activity of Youngia japonica.
Korean Traditional Herbal Medicine – Uses of Japanese hawkweed.

👉 Cải đồng – loài thảo dược bình dân nhưng rất hữu ích: thanh nhiệt, mát gan, hạ huyết áp nhẹ, hỗ trợ tiểu đường và chữa mụn nhọt viêm da. Một cây thuốc hoang dại nhưng giá trị không hề nhỏ.