Chua me đất hoa vàng (Oxalis corniculata L.) là cây cỏ nhỏ mọc bò sát đất, rất phổ biến ở Việt Nam. Dân gian dùng cây này để giải nhiệt, mát gan, hỗ trợ dạ dày, tiêu viêm, lợi tiểu, đặc biệt hiệu quả khi nóng trong, nổi mẩn ngứa, viêm họng, đầy bụng – khó tiêu hoặc tiểu buốt.

Theo nghiên cứu hiện đại, Oxalis corniculata chứa nhiều flavonoid, phenolic, tannin, vitamin C, có hoạt tính kháng viêm – chống oxy hóa – kháng khuẩn – bảo vệ gan – hỗ trợ đường tiêu hóa, được ứng dụng trong nhiều bài thuốc dân gian khắp châu Á (Việt Nam, Ấn Độ, Trung Quốc).

Tên gọi khác

Thù lù đất, Chua me đất, Cải trời chua nhỏ
Tiếng Anh: Creeping woodsorrel, Procumbent yellow sorrel
Tiếng Trung: 酢浆草 (Cù jiāng cǎo)
Dược liệu: Herba Oxalidaceae

Tên khoa học

Oxalis corniculata L.

Họ: Oxalidaceae (Họ Chua me đất)

Theo Plants of the World Online (POWO).

Mô tả thực vật

Cây thân thảo nhỏ, bò sát đất, sống lâu năm.
Thân mảnh, lan nhanh, có thể ra rễ tại các đốt.
Lá kép 3 lá hình tim giống lá me nhỏ, màu xanh hoặc tím lục tùy nơi sinh trưởng.
Hoa màu vàng tươi, 5 cánh, mọc đơn độc hoặc thành chùm nhỏ.
Quả nang nhỏ dạng “ống” dài 1–2 cm, khi chín bắn hạt rất mạnh.
Hạt nhỏ, màu nâu.

Đặc điểm nhận biết: hoa vàng (khác với O. corymbosa hoa tím), cây bò sát, dễ thấy ở sân vườn – bờ tường.

Phân bố – Sinh thái

Nguồn gốc

Nhiệt đới toàn cầu: Đông Nam Á, Nam Á, châu Phi nhiệt đới.

Phân bố tại Việt Nam

Gặp ở khắp 63 tỉnh thành: vườn nhà, ven đường, ruộng vườn, đất ẩm.

Sinh thái học

Ưa sáng hoặc bóng nhẹ.
Phát triển mạnh vào mùa mưa.
Tái sinh cực nhanh bằng hạt và chồi thân.
Mọc tốt ở đất ẩm, tơi xốp.

Bộ phận dùng – Thu hái – Sơ chế

Bộ phận dùng: toàn cây (Herba)
Thu hái: quanh năm, tốt nhất sau mưa khi cây tươi tốt
Sơ chế: rửa sạch, dùng tươi hoặc phơi râm, sao vàng

Thành phần hóa học

1. Flavonoid

Quercetin
Kaempferol
Isovitexin
→ Kháng viêm, chống oxy hóa, bảo vệ gan.

2. Phenolic – tannin

→ Kháng khuẩn, săn se, cầm máu nhẹ.

3. Acid hữu cơ

Oxalic acid (hàm lượng nhỏ) → Tạo vị chua đặc trưng, hỗ trợ tiêu hóa.

4. Vitamin và khoáng

Vitamin C
Canxi, Kali
→ Bổ dưỡng, hỗ trợ miễn dịch.

5. Saponin nhẹ

Tác dụng dược lý (nghiên cứu hiện đại)

✅ Kháng viêm – kháng khuẩn

Ức chế viêm, hiệu quả trên S. aureus, E. coli, Pseudomonas.

✅ Bảo vệ gan

Giảm tổn thương gan, giảm ALT – AST trên mô hình động vật.

✅ Chống oxy hóa mạnh

Nhờ flavonoid và vitamin C cao.

✅ Hỗ trợ tiêu hóa

Giảm đầy hơi, tăng tiết dịch vị nhẹ → dễ tiêu.

✅ Lợi tiểu – giảm triệu chứng viêm đường tiểu

Tăng đào thải nước – độc tố.

✅ Hạ sốt nhẹ

Dùng trong các trường hợp cảm nóng, trẻ nhỏ sốt nhẹ.

Công dụng – Cách dùng trong y học cổ truyền

Tính vị – quy kinh

Vị chua
Tính mát
Quy Can – Tỳ – Vị – Bàng quang

Công năng

Thanh nhiệt – giải độc
Lợi tiểu – trừ thấp
Tiêu viêm – chỉ khái
Hạ sốt
Sát khuẩn ngoài da

Chủ trị

Viêm họng – cảm sốt
Tiểu buốt – tiểu vàng
Nóng trong – mụn nhọt
Đầy bụng – khó tiêu
Viêm da – rôm sảy
Chảy máu nhẹ (đắp lá)

Liều dùng

20–40 g tươi/ngày
10–20 g khô/ngày
Dùng ngoài: giã tươi đắp

Một số bài thuốc dân gian

1. Nóng trong – nổi mụn

Chua me đất vàng 30 g
Rau má 15 g
Cam thảo 4 g
→ Sắc uống.

2. Tiểu buốt – tiểu gắt

Chua me đất vàng 20 g
Râu ngô 10 g
Mã đề 12 g
→ Sắc uống 3–5 ngày.

3. Viêm họng – cảm sốt nhẹ

Chua me đất vàng 15 g
Tía tô 10 g
Kinh giới 8 g
→ Sắc uống.

4. Đau bụng khó tiêu

Chua me đất vàng 15 g
Gừng tươi 3 lát
→ Hãm nước sôi, uống ấm.

5. Viêm da – rôm sảy

Giã tươi, đắp hoặc nấu nước tắm.

6. Cầm máu nhẹ

Lá giã nhỏ đắp lên vết thương mới chảy máu.

An toàn và lưu ý

Lành tính, dùng cho trẻ nhỏ được (liều thấp).
Người sỏi thận oxalat cần thận trọng khi dùng lâu dài.
Người tỳ vị hư yếu → giảm liều.
Không dùng khi tiêu chảy thể hàn.
Rửa sạch thật kỹ trước khi dùng tươi.

Cách trồng và chăm sóc

Cây mọc hoang, dễ trồng bằng hạt.
Ưa ẩm – sáng tán xạ.
Thu hoạch 30–40 ngày sau trồng.

Hiện trạng bảo tồn

Loài rất phổ biến, không nguy cấp.

Tài liệu tham khảo

Flora of Vietnam – Oxalidaceae.
POWO – Oxalis corniculata L.
South Asian Journal of Herbal Medicine – Pharmacology of Oxalis.
Indian J. Traditional Knowledge – Ethnomedicine of O. corniculata.
Journal of Ethnopharmacology – Anti-inflammatory effects of Oxalis species.

👉 Chua me đất hoa vàng – vị thuốc dân gian quen thuộc, mát gan – giải độc – lợi tiểu – tiêu viêm. Một loại cây nhỏ nhưng công dụng rất lớn, thích hợp dùng cho các bài thuốc thanh nhiệt và hỗ trợ đường tiết niệu.