Rau răm – rau thơm trừ lạnh bụng, chống tiêu chảy, sát khuẩn

Mục lục

Giới thiệu
Tên gọi khác
Tên khoa học
Họ thực vật
Mô tả thực vật
Phân bố và sinh thái
Bộ phận dùng – Thu hái – Sơ chế
Thành phần hóa học
Tác dụng dược lý (nghiên cứu hiện đại)
Công dụng – Cách dùng trong y học cổ truyền
An toàn và lưu ý
Cách trồng và chăm sóc
Hiện trạng bảo tồn
Tài liệu tham khảo

Rau răm (Persicaria odorata) – loại rau gia vị không thể thiếu trong nhiều món ăn dân dã như trứng vịt lộn, cháo trai, gỏi cá. Ngoài hương vị đặc trưng, rau răm còn là vị thuốc dân gian giúp trừ lạnh bụng, chống đầy hơi, tiêu chảy, sát khuẩn và giảm đau nhức xương khớp.

Giới thiệu

Rau răm thuộc họ Rau răm (Polygonaceae), là cây thảo sống lâu năm, mọc bò hoặc mọc đứng, có mùi thơm cay nồng. Trong y học cổ truyền, rau răm có vị cay, tính ấm, tác dụng ôn ấm tỳ vị, tán hàn, trừ thấp, tiêu thực, chỉ tả. Nghiên cứu hiện đại cho thấy rau răm chứa tinh dầu giàu aldehyd, sesquiterpen và flavonoid, có hoạt tính kháng khuẩn, kháng nấm, chống oxy hóa, giảm viêm.

Tên gọi khác

Rau răm, Thủy tiêu, Tam nát
Tiếng Anh: Vietnamese coriander, Hot mint
Tiếng Trung: 蓼叶 (Liǎo yè)

Tên khoa học

Persicaria odorata (Lour.) Soják.

Họ thực vật

Polygonaceae (Họ Rau răm).

Mô tả thực vật

Thân: thảo, mọc bò hoặc đứng, cao 30 – 60 cm, có đốt mọc rễ.
Lá: mọc so le, hình mác dài, màu xanh, mép nguyên, mùi thơm cay nồng.
Hoa: nhỏ, màu hồng nhạt, mọc thành bông ở ngọn.
Quả: nhỏ, hình bầu dục, màu nâu.

Phân bố và sinh thái

Thế giới: Trồng và mọc hoang ở nhiều nước Đông Nam Á.
Việt Nam: Phổ biến khắp nơi, dễ trồng trong vườn hoặc chậu.
Sinh thái: Ưa ẩm, ưa sáng, sinh trưởng mạnh quanh năm.

Bộ phận dùng – Thu hái – Sơ chế

Bộ phận dùng: Lá, thân non.
Thu hái: Quanh năm.
Sơ chế: Dùng tươi làm gia vị, giã đắp, hoặc phơi khô sắc thuốc.

Thành phần hóa học

Tinh dầu (0,1 – 0,3%): aldehyd, decanal, dodecanal.
Flavonoid, tannin.
Sesquiterpen, monoterpen.
Vitamin A, C và khoáng chất.

Tác dụng dược lý (nghiên cứu hiện đại)

Kháng khuẩn, kháng nấm: hiệu quả trên E. coli, Salmonella, Candida.
Kháng viêm, chống oxy hóa: bảo vệ tế bào, giảm viêm.
Chống tiêu chảy: ức chế co thắt ruột.
Giảm đau nhẹ: hỗ trợ đau bụng, nhức mỏi.
Ức chế ký sinh trùng: một số nghiên cứu cho thấy tác dụng chống giun, sán.

Công dụng – Cách dùng trong y học cổ truyền

Ôn ấm tỳ vị: trị lạnh bụng, ăn uống không tiêu.
Chỉ tả, tiêu chảy: sắc lá uống hoặc ăn sống.
Chữa đau bụng đầy hơi: lá tươi giã vắt nước uống.
Giảm đau nhức xương khớp: dùng sắc uống hoặc ngâm rượu.

Liều dùng tham khảo: 15 – 30 g tươi/ngày, sắc uống hoặc ăn sống.

Bài thuốc dân gian:

Tiêu chảy: Rau răm 20 g, gừng 6 g, sắc uống.
Đầy bụng khó tiêu: Rau răm tươi giã nát, vắt nước uống.
Đau nhức xương khớp: Rau răm 30 g, ngâm rượu uống hoặc xoa bóp.

An toàn và lưu ý

Ăn nhiều có thể gây nóng, giảm ham muốn tình dục (dân gian kiêng ăn nhiều rau răm).
Không nên dùng nhiều cho phụ nữ có thai vì có thể ảnh hưởng đến thai khí.

Cách trồng và chăm sóc

Nhân giống: bằng hom thân.
Điều kiện trồng: đất ẩm, tơi xốp, nhiều nắng.
Chăm sóc: dễ trồng, chỉ cần tưới nước thường xuyên.
Thu hoạch: sau 1 – 2 tháng, hái lá non dùng dần.

Hiện trạng bảo tồn

Rau răm phổ biến, không thuộc nhóm nguy cấp. Hiện nay ngoài vai trò gia vị, rau răm còn được nghiên cứu để phát triển sản phẩm dược liệu và tinh dầu kháng khuẩn.

Tài liệu tham khảo

Đỗ Tất Lợi (2004). Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam. NXB Y học.
Viện Dược liệu (2004). Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, tập II. NXB Khoa học & Kỹ thuật.
Nam dược thần hiệu (Hải Thượng Lãn Ông).
Các nghiên cứu dược lý về Persicaria odorata trên PubMed (2010 – 2024).