Mơ lông – vị thuốc tiêu thực, trừ thấp và chữa kiết lỵ hiệu quả

Mơ lông là cây thuốc quen thuộc trong vườn nhà ở nông thôn Việt Nam, thường được dùng để chữa rối loạn tiêu hóa, lỵ, đau bụng, đầy hơi, cảm lạnh và bệnh ngoài da. Lá Mơ lông có mùi đặc trưng, hơi hôi, vị đắng nhẹ, là vị thuốc quý giúp kích thích tiêu hóa, diệt khuẩn đường ruột, trừ giun và thanh nhiệt giải độc.

Tên gọi khác

Tên khác: Mơ tam thể, Dây mơ tam thể, Ngưu bì đằng, Dây mơ tròn.
Tên khoa học: Paederia lanuginosa Wall. (hoặc Paederia foetida L.)
Họ: Rubiaceae (Họ Cà phê).
Tên tiếng Anh: Skunkvine, Paederia vine.
Dược liệu: Herba Paederiae.

Mô tả thực vật

Mơ lông là dây leo thân thảo, sống nhiều năm, mọc quấn vào cây khác, có mùi hôi đặc trưng khi vò nát.

Thân: tròn, mềm, có nhiều lông mịn.
Lá: mọc đối, hình trứng hoặc hình bầu dục, mặt trên xanh đậm, mặt dưới có lông trắng mịn, mép nguyên.
Hoa: nhỏ, màu tím nhạt, mọc thành xim ở nách lá hoặc đầu cành.
Quả: hình cầu, khi chín màu nâu, chứa hạt tròn.
Mùa hoa quả: tháng 5–10.

Phân bố – Sinh thái

Cây Mơ lông mọc hoang và được trồng phổ biến khắp Việt Nam, đặc biệt ở vùng trung du và đồng bằng.
Thường thấy leo trên hàng rào, bờ ruộng, ven suối, nương rẫy.
Cây ưa ẩm, phát triển mạnh trong mùa mưa và có thể trồng quanh năm bằng cành giâm.

Bộ phận dùng – Thu hái – Sơ chế

Bộ phận dùng: Lá (Herba Paederiae).
Thu hái: Quanh năm, tốt nhất là vào mùa khô.
Sơ chế: Rửa sạch, dùng tươi hoặc phơi khô.
Tính vị: đắng, cay, tính ấm.
Quy kinh: tỳ, vị, đại tràng.

Thành phần hóa học

Tinh dầu: chứa methyl mercaptan, dimethyl disulfid – tạo mùi đặc trưng, có tác dụng kháng khuẩn.
Alkaloid, flavonoid, saponin, tanin và acid hữu cơ.
Vitamin C, carotenoid, và một số enzym hỗ trợ tiêu hóa.

Các hợp chất sulfur trong Mơ lông có tác dụng ức chế vi khuẩn gây bệnh đường ruột như Shigella dysenteriae và E. coli, đồng thời diệt ký sinh trùng ruột, giảm lên men và đầy hơi.

Tác dụng dược lý (nghiên cứu hiện đại)

Kháng khuẩn – chống lỵ: Ức chế các chủng Shigella, E. coli, Salmonella – nguyên nhân gây lỵ và tiêu chảy.
Giảm viêm, giảm đau: Giúp cải thiện triệu chứng viêm ruột, đau bụng do co thắt.
Kích thích tiêu hóa: Tăng tiết dịch vị, giảm đầy hơi, khó tiêu.
Tẩy giun: Tác dụng nhẹ với giun đũa và giun kim.
Chống oxy hóa và bảo vệ gan: Giảm tổn thương gan do độc chất hoặc nhiễm khuẩn.

Theo y học cổ truyền

Tính vị: đắng, cay, ấm.
Công năng: trừ thấp, tiêu thực, sát khuẩn, chỉ tả.
Chủ trị:
- Kiết lỵ, tiêu chảy, đau bụng do lạnh.
- Đầy hơi, chậm tiêu, ăn không ngon.
- Cảm lạnh, phong thấp, ngứa ngoài da.
- Giun sán, viêm đại tràng mạn.

Liều dùng: 10–20 g khô/ngày, hoặc 30–50 g lá tươi, sắc uống hay giã lấy nước.

Một số bài thuốc dân gian

Chữa lỵ cấp, tiêu chảy:
Lá Mơ lông 30 g, Lá Ổi 10 g, Gừng tươi 5 g – sắc uống ngày 2 lần.
Chữa đau bụng, rối loạn tiêu hóa:
Lá Mơ lông 20 g, Búp Ổi 10 g, Gừng 3 lát – hãm nước sôi uống.
Chữa giun kim:
Lá Mơ lông tươi giã nát, vắt lấy nước uống lúc đói, 3–5 ngày liên tục.
Chữa viêm đại tràng mạn:
Lá Mơ lông 30 g, Bạch truật 10 g, Cam thảo 6 g – sắc uống.
Chữa mẩn ngứa ngoài da:
Lá Mơ lông tươi giã nát đắp ngoài hoặc nấu nước tắm.

Cách trồng và chăm sóc

Nhân giống: bằng cành giâm, dễ sống.
Thời vụ: quanh năm, tốt nhất đầu mùa mưa.
Đất: tơi xốp, ẩm, nhiều mùn.
Chăm sóc: tưới thường xuyên, làm giàn cho cây leo.
Thu hoạch: sau 2–3 tháng, hái lá dùng tươi hoặc phơi khô.

Lưu ý khi sử dụng

Không dùng cho người tỳ vị hư hàn, tiêu chảy mãn.
Lá có mùi hôi mạnh, nên không dùng quá liều hoặc uống kéo dài.
Khi dùng tươi nên rửa kỹ, tránh nhiễm khuẩn do môi trường bám lá.

Tài liệu tham khảo

Viện Dược liệu (2004). Cây thuốc và động vật làm thuốc Việt Nam, tập II.
Đỗ Tất Lợi (2004). Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam. NXB Y học.
Võ Văn Chi (2012). Từ điển cây thuốc Việt Nam. NXB Y học.
Plants of the World Online – Paederia lanuginosa Wall.
Nguyễn Thị Thu Trang (2018). Study on antibacterial and antidiarrheal activities of Paederia lanuginosa extract. Journal of Ethnopharmacology.

👉 Mơ lông – vị thuốc dân gian “chữa lỵ, tiêu thực, trừ thấp”, vừa là thực phẩm, vừa là dược liệu quý giúp bảo vệ đường ruột, tăng tiêu hóa và làm sạch cơ thể một cách tự nhiên.