Bướm bạc (Mussaenda pubescens) – tình hình nghiên cứu và tiềm năng

– Tên thường gọi: Bướm bạc, Hoa ngũ sắc rừng, Bạch diệp, Cánh tiên

– Tên khoa học: Mussaenda pubescens Ait. f. (họ Cà phê – Rubiaceae)

– Phân bố & dân dã: Cây bụi nhỏ, cao 1–2 m, hoa màu vàng nhạt, có lá bắc trắng hình cánh bướm nổi bật, thường mọc hoang ở vùng đồi núi, rừng thưa và ven suối khắp Việt Nam. Dân gian dùng rễ, lá và hoa Bướm bạc để chữa viêm gan, vàng da, cảm sốt, đau nhức, viêm họng, mụn nhọt và sỏi đường tiết niệu.

NGHIÊN CỨU MỚI VÀ PHÁT HIỆN LIÊN QUAN (2025)

– Thành phần hoạt chất: Cây chứa nhiều hợp chất sinh học như flavonoid (quercetin, kaempferol), triterpenoid, iridoid glycoside (mussaenoside, mussaendoside), saponin, alkaloid và phenolic acid.

– Kháng viêm – bảo vệ gan: Chiết xuất ethanol từ toàn cây cho thấy khả năng ức chế men gan ALT, AST và giảm phản ứng viêm gan gây bởi CCl₄ trên động vật.

– Chống oxy hóa mạnh: Hàm lượng cao flavonoid và phenolic giúp trung hòa gốc tự do, bảo vệ tế bào gan, thận và mô da.

– Kháng khuẩn – kháng virus: Dịch chiết lá và rễ ức chế Staphylococcus aureus, E. coli, Pseudomonas aeruginosa và virus cúm A (H1N1) trong mô hình in vitro.

– Chống sỏi thận – lợi tiểu: Nghiên cứu gần đây (2024–2025) ghi nhận chiết xuất nước Bướm bạc có tác dụng tăng bài tiết nước tiểu và giảm kết tinh canxi oxalat – gợi ý tiềm năng trong hỗ trợ điều trị sỏi tiết niệu.

– Ức chế tế bào ung thư: Một số triterpenoid phân lập được từ rễ thể hiện hoạt tính ức chế tăng sinh tế bào ung thư gan và phổi.

SỬ DỤNG TRUYỀN THỐNG

– Rễ sắc uống trị viêm gan, vàng da, đau bụng, cảm sốt.

– Lá tươi giã đắp trị viêm da, nhọt độc, viêm họng, sưng đau.

– Hoa phơi khô hãm nước uống giúp thanh nhiệt, lợi tiểu, mát gan.

– Dân gian vùng Tây Bắc dùng cây phối hợp với Kim ngân hoa, Cỏ tranh chữa tiểu buốt và sỏi thận.

CÔNG DỤNG & HOẠT TÍNH ĐÃ XÁC NHẬN

– Kháng viêm – bảo vệ gan: Giảm men gan, cải thiện mô gan tổn thương.

– Chống oxy hóa: Bảo vệ tế bào, ngăn stress oxy hóa.

– Kháng khuẩn – kháng virus: Hiệu quả trên nhiều vi sinh gây bệnh.

– Lợi tiểu – hỗ trợ sỏi thận: Tăng bài tiết nước tiểu, giảm kết tinh.

– Thanh nhiệt – giải độc: Duy trì cân bằng gan mật và hệ tiết niệu.

HẠN CHẾ VÀ NHỮNG ĐIỀU CHƯA RÕ

– Thiếu dữ liệu lâm sàng ở người; đa số kết quả dừng ở mức in vitro và động vật.

– Cần nghiên cứu thêm độc tính cấp và mạn để xác định liều dùng an toàn.

– Hoạt tính chống sỏi và bảo vệ gan có thể thay đổi theo vùng thu hái.

– Hiện chưa có quy trình chuẩn hóa dược liệu trong sản xuất quy mô.

TIỀM NĂNG VÀ KHUYẾN NGHỊ

– Là cây thuốc bản địa quý, dễ trồng, sinh trưởng tốt ở vùng bán sơn địa.

– Có tiềm năng phát triển trong nhóm thực phẩm bảo vệ gan – lợi tiểu – thanh nhiệt.

– Đề xuất kết hợp Bướm bạc – Cỏ tranh – Kim tiền thảo để phát triển sản phẩm hỗ trợ gan, mật, thận và tiết niệu.

– Cần chuẩn hóa quy trình chiết xuất flavonoid và iridoid glycoside để thương mại hóa an toàn, ổn định.

KẾT LUẬN TẠM THỜI

Bướm bạc (Mussaenda pubescens) là dược liệu dân gian mang giá trị cao trong nhóm thanh nhiệt – lợi tiểu – bảo vệ gan. Các nghiên cứu hiện đại đã xác nhận tác dụng kháng viêm, chống oxy hóa, lợi tiểu và bảo vệ tế bào gan, phù hợp với công dụng truyền thống. Với ưu thế là cây bản địa dễ nhân giống, Bướm bạc có thể trở thành nguồn dược liệu tiềm năng trong hỗ trợ gan, mật, tiết niệu và giải độc cơ thể.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

– Nguyen T.H. et al. (2025). Hepatoprotective and anti-inflammatory properties of Mussaenda pubescens extracts. J Ethnopharmacol.

– Li J. et al. (2025). Flavonoid composition and antioxidant potential of M. pubescens leaves. Biomed Pharmacother.

– Chen Y. et al. (2024). Antimicrobial and diuretic activities of Mussaenda pubescens root extract. Front Pharmacol.

– Singh R. et al. (2024). Triterpenoids from Mussaenda pubescens exhibiting cytotoxic activity against hepatocellular carcinoma cells. Nat Prod Res.

– Review: Mussaenda pubescens Ait. f.: phytochemistry, pharmacology and therapeutic applications. (2023).

#bướmbạc #Mussaenda_pubescens #khángviêm #ứcchếungthư #thảodược #sưckhỏe