– Tên thường gọi: Chành dành, Gió đen, Cây bọt ếch, Lộc mộc

– Tên khoa học: Dodonaea viscosa (L.) Jacq. (họ Bồ hòn – Sapindaceae)

– Phân bố & dân dã: Cây bụi hoặc gỗ nhỏ cao 1–3 m, mọc hoang dại ở vùng đồi núi khô, ven biển và rừng thứ sinh Việt Nam, phân bố nhiều ở miền Trung, Tây Nguyên, Nam Bộ. Dân gian dùng lá, rễ, vỏ cây chành dành chữa đau khớp, viêm da, ho, cảm lạnh, viêm phế quản, viêm dạ dày và rối loạn tiêu hóa.

NGHIÊN CỨU MỚI VÀ PHÁT HIỆN LIÊN QUAN (2025)

– Thành phần hoạt tính: Cây chứa flavonoid (pinocembrin, sakuranetin, quercetin), saponin, tannin, diterpenoid, triterpenoid và alkaloid. Nhiều hoạt chất này có tác dụng chống viêm, giảm đau, kháng khuẩn, chống oxy hóa và kháng ung thư.

– Chống viêm – giảm đau: Chiết xuất methanol lá chành dành thể hiện khả năng ức chế men COX-2 và NO synthase, giúp giảm phù nề và đau khớp trên mô hình viêm chuột.

– Kháng khuẩn – kháng nấm: Tinh dầu và chiết xuất ethanol có tác dụng ức chế mạnh Staphylococcus aureus, E. coli, Candida albicans và Aspergillus niger.

– Chống oxy hóa: Flavonoid trong lá có khả năng trung hòa gốc tự do DPPH, ABTS, giúp bảo vệ tế bào gan và da khỏi stress oxy hóa.

– Chống ung thư: Một số diterpenoid mới phân lập từ rễ và vỏ cây cho thấy khả năng ức chế sự tăng sinh tế bào ung thư gan, cổ tử cung và phổi.

– Kháng viêm đường hô hấp: Chiết xuất lá thể hiện tác dụng giảm ho, long đờm và giảm co thắt phế quản, phù hợp với sử dụng dân gian chữa viêm phế quản và hen nhẹ.

SỬ DỤNG TRUYỀN THỐNG

– Lá tươi giã đắp ngoài trị viêm da, mụn nhọt, mẩn ngứa.

– Nước sắc lá uống trị cảm cúm, viêm họng, ho, viêm phế quản.

– Rễ sắc trị đau khớp, thấp khớp, viêm loét dạ dày.

– Vỏ thân nấu nước tắm giúp làm mát và giảm viêm ngứa da.

CÔNG DỤNG & HOẠT TÍNH ĐÃ XÁC NHẬN

– Kháng viêm – giảm đau: Ức chế COX-2, TNF-α, IL-6.

– Kháng khuẩn – kháng nấm: Hiệu quả trên vi khuẩn và nấm gây bệnh ngoài da, hô hấp.

– Chống oxy hóa: Bảo vệ gan, da và hệ tiêu hóa.

– Kháng ung thư tiềm năng: Diterpenoid ức chế tăng sinh tế bào ung thư.

– Giảm ho – long đờm: Hỗ trợ điều trị viêm họng, viêm phế quản.

– HẠN CHẾ VÀ NHỮNG ĐIỀU CHƯA RÕ

– Thiếu dữ liệu lâm sàng quy mô lớn xác nhận hiệu quả và liều lượng tối ưu.

– Có thể gây kích ứng nhẹ nếu dùng ngoài da với nồng độ tinh dầu cao.

– Cần nghiên cứu thêm về độc tính mạn và tương tác với thuốc giảm đau, kháng sinh.

– Hàm lượng hoạt chất thay đổi theo điều kiện sinh trưởng và mùa thu hái.

TIỀM NĂNG VÀ KHUYẾN NGHỊ

– Là dược liệu đa tác dụng, dễ trồng, chịu hạn tốt, phù hợp phát triển ở vùng trung du, ven biển.

– Có thể khai thác trong các sản phẩm chăm sóc da kháng viêm, thuốc ho thảo dược, trà hỗ trợ gan và khớp.

– Đề xuất nghiên cứu chuẩn hóa chiết xuất flavonoid và diterpenoid để phát triển dạng viên nang hoặc siro thảo dược.

– Kết hợp Chành dành – Xạ can – Kim ngân hoa có thể tạo bộ ba hỗ trợ viêm hô hấp và viêm họng tự nhiên.

KẾT LUẬN TẠM THỜI

Chành dành (Dodonaea viscosa) là cây thuốc dân gian quý, mang lại nhiều lợi ích sinh học như kháng viêm, giảm đau, kháng khuẩn, chống oxy hóa và tiềm năng chống ung thư. Với ưu thế dễ trồng, sinh trưởng mạnh và hàm lượng hoạt chất cao, chành dành hoàn toàn có thể trở thành nguồn dược liệu chiến lược trong nhóm “thảo dược kháng viêm – bảo vệ hô hấp và gan”.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

– Nguyen T.H. et al. (2025). Anti-inflammatory and antioxidant activities of Dodonaea viscosa leaf extract. J Ethnopharmacol.

– Li J. et al. (2025). Phytochemical characterization and cytotoxic effects of D. viscosa diterpenoids. Biomed Pharmacother.

– Chen Y. et al. (2024). Antibacterial and antifungal potential of Dodonaea viscosa essential oil. Front Pharmacol.

– Singh R. et al. (2024). Bronchodilatory and hepatoprotective properties of D. viscosa flavonoids. Nat Prod Res.

– Review: Dodonaea viscosa (L.) Jacq.: traditional uses, phytochemistry, pharmacology and toxicology review. (2023).