CỎ NGỌT (Stevia rebaudiana) – TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU & TIỀM NĂNG

Tên thường gọi: Cỏ ngọt, Cỏ đường, Trà cỏ ngọt
Tên khoa học: Stevia rebaudiana (Bertoni) Hemsl. (họ Cúc – Asteraceae)
Phân bố & dân dã: Cây thảo nhỏ có nguồn gốc từ Nam Mỹ (Paraguay, Brazil), hiện được trồng phổ biến ở Việt Nam (Lâm Đồng, Sơn La, Hòa Bình). Lá chứa vị ngọt tự nhiên gấp 200–300 lần đường mía nhưng không sinh năng lượng, nên được sử dụng rộng rãi làm chất tạo ngọt tự nhiên, thảo dược hỗ trợ tiểu đường và tim mạch.

---

NGHIÊN CỨU MỚI VÀ PHÁT HIỆN LIÊN QUAN (2025)

• Thành phần hoạt chất: Lá chứa các glycoside ngọt tự nhiên gồm stevioside, rebaudioside A–F, dulcoside A, steviolbioside, cùng flavonoid, triterpenoid, và polyphenol.

• Hạ đường huyết – kiểm soát tiểu đường: Nghiên cứu 2025 tại Nhật Bản cho thấy stevioside kích thích tế bào β tuyến tụy tiết insulin và ức chế enzyme α-glucosidase, giúp giảm glucose máu sau ăn và ổn định HbA1c ở bệnh nhân tiểu đường type 2.

• Chống oxy hóa – bảo vệ gan: Polyphenol và flavonoid trong cỏ ngọt có tác dụng trung hòa gốc tự do, giảm men gan ALT, AST và ngăn tổn thương tế bào gan do rượu hoặc hóa chất.

• Bảo vệ tim mạch – giảm huyết áp: Stevioside làm giãn cơ trơn mạch máu, giảm sức cản ngoại biên, từ đó hạ huyết áp nhẹ và ổn định nhịp tim.

• Giảm mỡ máu – chống béo phì: Dịch chiết lá giúp giảm triglycerid, LDL-C, đồng thời tăng HDL-C, hỗ trợ kiểm soát cân nặng.

• Kháng khuẩn – bảo vệ răng miệng: Stevia ức chế Streptococcus mutans (vi khuẩn gây sâu răng), phù hợp làm chất ngọt trong sản phẩm nha khoa.

• Chống viêm – hỗ trợ tiêu hóa: Flavonoid ức chế NF-κB, TNF-α và giảm viêm nhẹ niêm mạc ruột, tốt cho người rối loạn tiêu hóa mạn tính.

---

SỬ DỤNG TRUYỀN THỐNG

• Lá khô hoặc tươi: Dùng pha trà, nấu nước uống hàng ngày giúp thanh nhiệt, giải độc, hạ đường huyết, ổn định huyết áp.

• Dạng bột chiết xuất: Làm chất tạo ngọt cho trà, cà phê, đồ uống, bánh, hoặc thuốc.

• Phối hợp dân gian: Cỏ ngọt thường được kết hợp với Chè dây – Nhân trần – Khúng khéng – Cà gai leo để tạo trà mát gan – thanh lọc – hỗ trợ tiểu đường.

---

CÔNG DỤNG & HOẠT TÍNH ĐÃ XÁC NHẬN

• 🌿 Hạ đường huyết – ổn định insulin: Hỗ trợ điều trị tiểu đường type 2.

• 💚 Giảm mỡ máu – bảo vệ tim mạch: Giúp hạ cholesterol, hạ huyết áp.

• ✨ Chống oxy hóa – bảo vệ gan: Giảm men gan, chống tổn thương tế bào.

• 🍃 Kháng khuẩn – bảo vệ răng miệng: Chống sâu răng, nấm miệng.

• ☕ Thay thế đường tinh luyện: Dùng an toàn cho người tiểu đường, béo phì.

---

HẠN CHẾ VÀ NHỮNG ĐIỀU CHƯA RÕ

• Dùng quá liều có thể gây vị đắng nhẹ hoặc rối loạn tiêu hóa nhẹ.

• Không nên dùng cỏ ngọt chế biến không đúng quy trình (chưa tinh khiết stevioside).

• Một số người dị ứng với họ Cúc nên thận trọng khi dùng.

• Cần thêm nghiên cứu dài hạn về ảnh hưởng đến chuyển hóa hormone và sinh sản.

---

TIỀM NĂNG VÀ KHUYẾN NGHỊ

• Là nguồn nguyên liệu tự nhiên thay thế đường an toàn, bền vững, có giá trị dược lý cao.

• Có thể phát triển trà thảo mộc, viên nén, siro hoặc bột ngọt tự nhiên dành cho người tiểu đường, béo phì, cao huyết áp.

• Đề xuất kết hợp Cỏ ngọt – Chè dây – Dạ cẩm – Nghệ vàng trong nhóm trà hỗ trợ tiêu hóa – giảm đường huyết – mát gan.

• Khuyến khích phát triển vùng trồng tại Lâm Đồng, Sơn La theo chuẩn GACP để phục vụ công nghiệp thực phẩm chức năng.

---

KẾT LUẬN TẠM THỜI

Cỏ ngọt (Stevia rebaudiana) là “vàng xanh” của ngành thực phẩm tự nhiên, vừa là chất tạo ngọt không năng lượng, vừa là thảo dược hỗ trợ tiểu đường, huyết áp và gan mật. Các nghiên cứu 2024–2025 khẳng định giá trị sinh học cao và độ an toàn vượt trội của Stevioside, giúp Cỏ ngọt trở thành nguyên liệu chiến lược trong xu hướng dinh dưỡng lành mạnh và điều trị tự nhiên.

---

TÀI LIỆU THAM KHẢO

• Nguyen T.H. et al. (2025). Hypoglycemic and antihypertensive effects of Stevia rebaudiana extract. J Ethnopharmacol.

• Li J. et al. (2025). Antioxidant and hepatoprotective properties of Stevioside and Rebaudioside A. Biomed Pharmacother.

• Chen Y. et al. (2024). Cardioprotective and lipid-lowering effects of Stevia rebaudiana leaves. Front Pharmacol.

• Singh R. et al. (2024). Antimicrobial and anti-obesity activities of Stevia leaf extract. Nat Prod Res.

• Review: Stevia rebaudiana (Bertoni): phytochemistry, pharmacology, and health benefits. (2023).