Mục lục
Cỏ sữa lá nhỏ là loài cây thuốc dân gian quen thuộc mọc khắp nơi ở Việt Nam. Từ lâu, nhân dân đã dùng cây này để chữa tiêu chảy, kiết lỵ, viêm ruột, đau bụng, và rối loạn tiêu hóa ở trẻ nhỏ, nhờ tác dụng kháng khuẩn và điều hòa nhu động ruột tự nhiên.
Tên gọi khác
-
Cỏ sữa, Cỏ lác sữa, Nhựa sữa nhỏ, Cỏ sữa lông.
-
Tên khoa học: Euphorbia thymifolia L.
-
Họ: Euphorbiaceae (Họ Thầu dầu).
Mô tả thực vật
-
Cây thảo nhỏ, sống hằng năm, mọc bò sát đất, dài 10–20 cm, thân mảnh, có nhiều lông nhỏ và chảy nhựa trắng khi bẻ.
-
Lá mọc đối, hình bầu dục hoặc hơi tròn, dài 5–10 mm, mép có răng cưa nhỏ.
-
Hoa nhỏ li ti, màu trắng hồng, mọc ở kẽ lá, hợp thành cụm.
-
Quả nang nhỏ, chứa 3 hạt hình trứng.
-
Khi bẻ thân hoặc lá có nhựa trắng đục – là đặc điểm dễ nhận biết của họ Thầu dầu.
Phân bố và sinh thái
-
Cây mọc hoang khắp nơi ở Việt Nam, đặc biệt trên đất khô cằn, ven đường, ruộng bỏ hoang.
-
Cỏ sữa lá nhỏ thích nghi tốt ở vùng khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, có thể mọc quanh năm.
-
Thường thu hái vào mùa hè – thu khi cây đang ra hoa.
Bộ phận dùng – Thu hái – Chế biến
-
Bộ phận dùng: Toàn cây (trừ rễ).
-
Thu hái: Khi cây đang xanh tốt, nhiều nhựa.
-
Chế biến: Dùng tươi hoặc phơi khô trong bóng râm.
-
Mùi vị: Hơi hắc, vị đắng, tính mát.
Thành phần hóa học
Theo Viện Dược liệu và nhiều nghiên cứu quốc tế, Cỏ sữa lá nhỏ chứa:
-
Flavonoid: quercetin, kaempferol, rutin.
-
Triterpenoid: α-amyrin, β-amyrin, lupeol.
-
Alkaloid, tannin, acid gallic, chất nhựa và coumarin.
-
Một số hợp chất ức chế vi khuẩn lỵ Shigella, E. coli, Salmonella.
Tác dụng dược lý (hiện đại)
-
Chống tiêu chảy – kháng khuẩn đường ruột: ức chế E. coli, Shigella dysenteriae, giảm nhu động ruột quá mức.
-
Kháng viêm và chống dị ứng: ức chế các chất trung gian gây viêm (histamin, prostaglandin).
-
Bảo vệ niêm mạc dạ dày – ruột: giảm tiết acid, ngăn loét niêm mạc.
-
Chống oxy hóa và tăng miễn dịch.
-
Ức chế ký sinh trùng đường ruột ở mô hình thử nghiệm.
Nghiên cứu của Chatterjee & Ghosh (2018) cho thấy chiết xuất ethanol từ Cỏ sữa lá nhỏ làm giảm rõ rệt triệu chứng tiêu chảy do ricinoleic acid ở chuột, với hiệu quả tương đương loperamide.
Theo y học cổ truyền
-
Tính vị: vị hơi đắng, tính mát.
-
Quy kinh: tỳ, đại tràng.
-
Công năng: thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, chỉ tả (chống tiêu chảy).
Chủ trị:
-
Tiêu chảy, kiết lỵ, đau bụng do nhiễm khuẩn.
-
Viêm ruột, viêm đại tràng nhẹ.
-
Nôn mửa, ăn không tiêu, nóng trong người.
-
Mụn nhọt, ngứa ngoài da (dùng ngoài).
Liều dùng:
-
Dạng khô: 12–20 g/ngày.
-
Dạng tươi: 30–60 g, sắc uống 2 lần/ngày.
Một số bài thuốc dân gian
-
Trị tiêu chảy, kiết lỵ:
Cỏ sữa lá nhỏ khô 20 g, Cam thảo đất 10 g, Gừng nướng 3 g – sắc uống 2 lần/ngày. -
Viêm ruột, đầy bụng:
Cỏ sữa lá nhỏ 15 g, Hoắc hương 8 g, Bạc hà 4 g – sắc uống. -
Trị rôm sảy, ngứa da:
Cỏ sữa tươi 50 g nấu nước tắm, ngày 1–2 lần. -
Trẻ em tiêu chảy nhẹ:
Dùng 10 g Cỏ sữa lá nhỏ sắc với 200 ml nước, chia 2 lần uống trong ngày.
Cách trồng và bảo tồn
-
Cây mọc nhanh, dễ gieo bằng hạt hoặc giâm cành.
-
Thích hợp trồng xen kẽ trong vườn thuốc nam hộ gia đình.
-
Sau 2–3 tháng có thể thu hái.
Lưu ý khi sử dụng
-
Phân biệt rõ với Cỏ sữa lá lớn (Euphorbia hirta) – lá to, mọc thẳng; còn Cỏ sữa lá nhỏ thì thân bò sát đất.
-
Không nên dùng liều cao vì có thể gây buồn nôn, nôn nhẹ.
-
Phụ nữ có thai và cho con bú cần thận trọng.
Tài liệu tham khảo
-
Viện Dược liệu (2004). Cây thuốc và động vật làm thuốc Việt Nam, tập II.
-
Đỗ Tất Lợi (2004). Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam. NXB Y học.
-
Flora of Vietnam – Euphorbia thymifolia L.
-
Chatterjee, P., Ghosh, A. (2018). Antidiarrheal activity of Euphorbia thymifolia extracts. Phytomedicine.
-
Nguyen et al. (2020). Phytochemical screening and antibacterial properties of Euphorbia thymifolia. Journal of Ethnopharmacology.
👉 Cỏ sữa lá nhỏ – bài thuốc dân gian quý giá của người Việt, giúp cầm tiêu chảy, chữa lỵ, thanh nhiệt và giải độc, đồng thời là dược liệu dễ trồng, dễ sử dụng, thích hợp đưa vào các vườn thuốc gia đình và chương trình dược liệu bản địa.
:quality(75)/2021_11_15_637725676252748838_youtube0.jpg){kind=small}
