Kèo nèo – rau dược liệu mát gan, lợi tiểu, hỗ trợ xương khớp và giải nhiệt tự nhiên

Kèo nèo (Limnocharis flava (L.) Buchenau) là loài cây thủy sinh quen thuộc ở vùng sông nước Nam Bộ, vừa là rau ăn, vừa là vị thuốc dân gian có tác dụng thanh nhiệt, mát gan, lợi tiểu, tiêu viêm, hỗ trợ đau nhức xương khớp và giải độc cơ thể.

Trong ẩm thực, kèo nèo được dùng làm rau sống, nấu canh chua, lẩu mắm. Trong dân gian, cả thân, lá và cuống hoa đều được dùng làm thuốc cho người nóng trong, tiểu buốt, viêm đường tiết niệu nhẹ, thấp khớp, đau lưng mỏi gối.

Các nghiên cứu hiện đại cho thấy kèo nèo giàu flavonoid, polyphenol, khoáng chất và chất chống oxy hóa, góp phần làm rõ cơ sở khoa học cho việc sử dụng lâu đời trong dân gian.

Tên gọi khác

Kèo nèo, Kèo nèo nước, Rau kèo nèo
Tiếng Anh: Yellow burr head, Limnocharis
Tiếng Trung: 黄花水葱 (Hoàng hoa thủy thông – theo cách gọi dân gian)
Dược liệu: Herba Limnocharis

Tên khoa học

Limnocharis flava (L.) Buchenau

Họ: Alismataceae (Họ Trạch tả)

Theo Plants of the World Online (POWO).

Mô tả thực vật

Cây thảo thủy sinh sống nhiều năm, cao 40–100 cm.
Thân rễ ngắn, phát triển thành bụi.
Lá mọc từ gốc, cuống dài, phiến lá hình trứng rộng hoặc gần tròn, đầu hơi nhọn, mặt lá nhẵn, xanh bóng.
Hoa màu vàng tươi, 3 cánh lớn, mọc thành cụm trên cuống dài.
Quả nang, chứa nhiều hạt nhỏ.

Đặc điểm nhận biết: cây mọc trong nước nông, lá to mềm, hoa vàng rực, khác với các loài thủy sinh lá hẹp như rau muống, lục bình.

Phân bố – Sinh thái

Nguồn gốc

Vùng nhiệt đới châu Mỹ.

Phân bố tại Việt Nam

Phổ biến ở Đồng bằng sông Cửu Long: An Giang, Đồng Tháp, Cần Thơ, Vĩnh Long, Sóc Trăng, Bạc Liêu…
Mọc nhiều ở ruộng nước, mương rạch, ao hồ, vùng trũng ngập nước theo mùa.

Sinh thái học

Ưa nước ngọt, ánh sáng đầy đủ.
Sinh trưởng mạnh vào mùa mưa – mùa nước nổi.
Tái sinh nhanh bằng chồi và hạt.
Khả năng thích nghi tốt với môi trường ngập nước nông.

Bộ phận dùng – Thu hái – Sơ chế

Bộ phận dùng

Toàn cây trên mặt nước: lá, cuống, thân non (Herba)

Thu hái

Thu quanh năm, tốt nhất vào mùa mưa khi cây non, giòn.

Sơ chế

Rửa sạch bùn đất, dùng tươi làm rau hoặc phơi/sấy nhẹ làm thuốc.

Thành phần hóa học

1. Flavonoid & polyphenol

→ Chống oxy hóa – kháng viêm.

2. Saponin thực vật

→ Lợi tiểu – tiêu thũng.

3. Chất xơ hòa tan

→ Hỗ trợ tiêu hóa – giảm táo bón.

4. Khoáng chất

Canxi (Ca)
Kali (K)
Magie (Mg)
→ Tốt cho xương khớp – tim mạch – dẫn truyền thần kinh.

5. Vitamin

Vitamin C, B1, B2
→ Tăng sức đề kháng – hỗ trợ chuyển hóa.

Tác dụng dược lý (nghiên cứu hiện đại)

✅ Chống oxy hóa – bảo vệ tế bào
Giảm stress oxy hóa nhờ polyphenol.

✅ Kháng viêm mức độ vừa
Giảm sưng viêm mô mềm.

✅ Lợi tiểu – hỗ trợ đường tiết niệu
Tăng đào thải nước – độc tố.

✅ Hỗ trợ chuyển hóa lipid – giải nhiệt
Phù hợp cho người nóng trong, ăn nhiều chất béo.

✅ Bổ khoáng – hỗ trợ xương khớp
Nhờ hàm lượng Ca – Mg tự nhiên.

Công dụng – Cách dùng trong y học cổ truyền

Tính vị – quy kinh

Vị ngọt nhạt
Tính mát
Quy kinh: Can – Thận – Bàng quang

Công năng

Thanh nhiệt – giải độc
Lợi tiểu – trừ thấp
Tiêu viêm
Bổ gân xương nhẹ
Mát gan – giảm mụn

Chủ trị

Tiểu buốt – tiểu vàng
Nóng trong – mụn nhọt
Đau lưng – mỏi gối – thấp khớp nhẹ
Táo bón do nhiệt
Nóng gan – ăn nhiều dầu mỡ
Phù nhẹ do ứ nước

Liều dùng

30–60 g tươi/ngày (ăn như rau hoặc nấu canh)
10–20 g khô/ngày sắc uống
Dùng làm thực phẩm – dược liệu hằng ngày đều được

Một số bài thuốc dân gian

1. Tiểu buốt – nóng trong

Kèo nèo 50 g; Râu ngô 15 g; Mã đề 12 g → Nấu nước uống trong ngày.

2. Nóng gan – nổi mụn

Kèo nèo 40 g; Rau má 20 g; Diếp cá 20 g → Sắc uống 3–5 ngày.

3. Đau lưng – thấp khớp nhẹ

Kèo nèo 40 g; Cỏ xước 15 g; Ngải cứu 10 g → Nấu nước uống.

4. Táo bón do nhiệt

Kèo nèo xào với tỏi, ăn 2–3 bữa/tuần.

5. Giải nhiệt mùa nóng

Canh chua kèo nèo nấu cá – me – cà chua → vừa là món ăn, vừa là bài thuốc.

An toàn và lưu ý

Rất lành tính, dùng lâu dài như thực phẩm.
Người tiêu chảy do hàn nên hạn chế dùng sống.
Cần rửa kỹ vì cây mọc trong môi trường nước.
Người suy thận nặng cần hỏi ý kiến khi dùng thường xuyên liều cao.

Cách trồng và chăm sóc

Trồng bằng tách bụi hoặc chồi.
Nước nông 10–30 cm, bùn sạch.
Ưa nắng, sinh trưởng rất nhanh.
Thu hoạch sau 30–45 ngày.

Hiện trạng bảo tồn

Cây thủy sinh phổ biến ở Nam Bộ.
Chưa nằm trong danh mục nguy cấp.

Tài liệu tham khảo

Flora of Vietnam – Alismataceae.
POWO – Limnocharis flava (accepted name).
Asian Journal of Plant Sciences – Nutritional and antioxidant properties of Limnocharis flava.
Journal of Ethnopharmacology – Traditional uses of aquatic vegetables in Southeast Asia.
Tài liệu rau dại – cây thuốc Nam Bộ.

👉 Kèo nèo – vừa là rau sạch, vừa là vị thuốc mát gan, lợi tiểu, hỗ trợ xương khớp và giải nhiệt rất tốt cho người sống ở vùng khí hậu nóng ẩm.