– Tên khoa học: Curcuma longa L. (họ Gừng – Zingiberaceae)

– Phân bố & dân dã: Cây thân thảo, thân rễ phình thành củ màu vàng cam đặc trưng, được trồng rộng rãi khắp Việt Nam. Từ hàng ngàn năm nay, nghệ đã được dùng trong y học cổ truyền Á – Âu để giảm viêm, chữa đau dạ dày, làm lành vết thương, làm đẹp da và bảo vệ gan.

NGHIÊN CỨU MỚI VÀ PHÁT HIỆN LIÊN QUAN (2025)

– Thành phần hoạt chất: Hoạt chất chính là curcumin, cùng với demethoxycurcumin, bisdemethoxycurcumin, tinh dầu (zingiberene, turmerone), polysaccharid và các hợp chất phenolic.

– Chống viêm mạnh: Curcumin ức chế NF-κB, COX-2 và các cytokine viêm (IL-1β, TNF-α), giúp giảm viêm khớp, viêm gan, viêm dạ dày, viêm xoang và viêm da.

– Bảo vệ gan & chống oxy hóa: Curcumin làm giảm men gan, tăng hoạt tính enzym chống oxy hóa (SOD, catalase) và ngăn tổn thương tế bào gan do độc chất.

– Chống ung thư: Các nghiên cứu 2024–2025 khẳng định curcumin có khả năng ức chế sự tăng sinh tế bào ung thư gan, đại tràng, phổi và vú thông qua cơ chế gây apoptosis (tự chết tế bào) và ức chế angiogenesis (hình thành mạch máu nuôi khối u).

– Cải thiện tiêu hóa & chống loét: Curcumin kích thích tiết dịch mật, bảo vệ niêm mạc dạ dày, làm giảm loét do Helicobacter pylori gây ra.

– Tác dụng thần kinh – chống trầm cảm: Curcumin làm tăng nồng độ serotonin và dopamine, cải thiện tâm trạng, hỗ trợ bệnh trầm cảm nhẹ và suy giảm trí nhớ.

SỬ DỤNG TRUYỀN THỐNG

– Bột nghệ uống với mật ong giúp lành vết loét dạ dày, tiêu viêm, đẹp da.

– Dầu nghệ bôi ngoài trị mụn, nám, sẹo, vết thâm.

– Nghệ tươi giã đắp trị viêm khớp, bầm tím, sưng đau.

– Dùng phối hợp trong các bài thuốc “Hoàng liên giải độc thang”, “Khương hoàng hoàn”, “Bát trân thang gia giảm” để thanh can, hoạt huyết.

CÔNG DỤNG & HOẠT TÍNH ĐÃ XÁC NHẬN

– Kháng viêm – giảm đau: Ức chế enzym viêm, giảm đau khớp, viêm gan, viêm da.

– Chống oxy hóa – bảo vệ gan: Giảm men gan, phục hồi mô tổn thương.

– Bảo vệ dạ dày – hỗ trợ tiêu hóa: Làm liền loét, tăng tiết mật, giảm đầy hơi.

– Chống ung thư – bảo vệ tế bào: Ức chế tăng sinh tế bào ung thư.

– Chăm sóc da: Làm sáng da, mờ thâm, liền sẹo.

HẠN CHẾ VÀ NHỮNG ĐIỀU CHƯA RÕ

– Curcumin hấp thu kém qua đường tiêu hóa; cần kết hợp với piperine (từ tiêu đen) hoặc bào chế dạng nano để tăng sinh khả dụng.

– Dùng liều cao có thể gây khó chịu dạ dày hoặc tiêu chảy nhẹ.

– Không nên dùng chung với thuốc chống đông máu vì có thể tăng nguy cơ chảy máu.

– Thiếu dữ liệu lâm sàng dài hạn trên người khỏe mạnh sử dụng liều cao.

TIỀM NĂNG VÀ KHUYẾN NGHỊ

– Là dược liệu chiến lược của Việt Nam, có thể phát triển trong thực phẩm bảo vệ sức khỏe, mỹ phẩm, thuốc điều trị viêm và bảo vệ gan.

– Đề xuất chuẩn hóa vùng trồng đạt chuẩn GACP, chiết xuất curcumin ≥95%, và ứng dụng công nghệ nano curcumin để tăng hiệu quả hấp thu.

– Có thể kết hợp Nghệ – Dứa – Khúng khéng thành nhóm sản phẩm hỗ trợ tiêu hóa – gan mật – kháng viêm tự nhiên.

– Mở rộng ứng dụng trong kem bôi da, viên nang curcumin nano, trà nghệ mật ong.

KẾT LUẬN TẠM THỜI

Nghệ (Curcuma longa) là dược liệu quý có lịch sử lâu đời và được khoa học hiện đại chứng minh có các hoạt tính sinh học mạnh: chống viêm, chống oxy hóa, bảo vệ gan, dạ dày và ức chế tế bào ung thư. Với khả năng ứng dụng rộng trong y học, thực phẩm và mỹ phẩm, nghệ xứng đáng là biểu tượng của “vàng trong thảo mộc Việt Nam” – nguồn nguyên liệu dược phẩm chiến lược cho thế hệ mới.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

– Nguyen T.H. et al. (2025). Anti-inflammatory and antioxidant activities of Curcuma longa extract. J Ethnopharmacol.

– Li J. et al. (2025). Curcumin-mediated hepatoprotective and anticancer mechanisms. Biomed Pharmacother.

– Chen Y. et al. (2024). Gastroprotective and antimicrobial potential of Curcuma longa extract. Front Pharmacol.

– Singh R. et al. (2024). Neuroprotective and antidepressant effects of curcumin in animal models. Nat Prod Res.

– Review: Curcuma longa L.: phytochemistry, pharmacology, and clinical applications. (2023).